Polska – Papieskie śmigłowce
Artykuł będzie sukcesywnie uzupełniany o kolejne informacje i fotografie, w miarę ich napływania.
Wprowadzenie
Choć pielgrzymki Jana Pawła II do Polski należały do najbardziej fotografowanych wydarzeń w naszym kraju, to zdjęcia śmigłowców używanych przez papieża należą do rzadkości. Z oczywistych względów nie może to dziwić, ale modelarze chcący zrobić model w „barwach papieskich” mają utrudnione życie. Nie trzeba chyba dodawać, że jeszcze większym problemem jest identyfikacja poszczególnych egzemplarzy maszyn używanych przez papieża.
W trakcie swoich podróży po Polsce Jan Paweł II podróżował śmigłowcami Mi-8S i Bell 412SP będących na wyposażeniu 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego oraz 103. Pułku Lotniczego NJW MSW (później 103. Pułk Lotniczy MSWiA).
- I Pielgrzymka – 2-10 czerwca 1979 – Mil Mi-8S
- II Pielgrzymka – 16-23 czerwca 1983 – Mil Mi-8S
- III Pielgrzymka – 8-14 czerwca 1987 – Mil Mi-8S
- IV Pielgrzymka – 1-9 czerwca i 13-16 sierpnia 1991 – Bell 412SP, Mil Mi-8S
- V Pielgrzymka – 22 maja 1995 – Mil Mi-8S
- VI Pielgrzymka – 31 maja-10 czerwca 1997 – Mil Mi-8S
- VII Pielgrzymka – 5-17 czerwca 1999 – Mil Mi-8S
- VIII Pielgrzymka – 16-19 sierpnia 2002 – Mil Mi-8S
Oprócz pielgrzymek do Ojczyzny polskie śmigłowce (W-3 i W-3A Sokół) przewoziły papieża podczas pielgrzymki na Litwę i Łotwę w 1993 roku.
Lista śmigłowców związanych z pielgrzymkami Jana Pawła II do Polski nie byłaby pełna, gdyby nie wspomnieć o maszynach wsparcia. Były nimi Bell 206B3, W-3, W-3T i W-3W Sokół ze 103. PL NJW MSW (MSWiA) oraz 47. Szkolnego Pułku Śmigłowców.
Podziękowania
Chciałbym podziękować Autorom niżej wymienionych publikacji. Bez ich pracy napisanie tego artykułu byłoby zdecydowanie trudniejsze. Chcę również podziękować Andrzejowi Zioberowi za wsparcie oraz zgodę na zamieszczenie zdjęć opublikowanych w numerze specjalnym 5-6/2004 dwumiesięcznika Aeroplan.
Bibliografia:
1. Aeroplan 5-6/2004 (# 50-51) – wydanie specjalne poświęcone śmigłowcom PZL W-3 Sokół
2. Marcin G. Dąbrowski „Papieskie wiatraki” – Aeroplan 6/1999 (#21)
3. Jerzy Grzegorzewski „Śmigłowiec Mi-8″, Wydawnictwo MON, Warszawa 1984, TBiU #94
4. Adam Jońca „Barwa w lotnictwie polskim, Vol.5. Samoloty linii lotniczych 1957-1981.”, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1987
5. Paweł Kłosiński „Bell 412 część I” – AERO-Technika Lotnicza 1/1992
6. Paweł Kłosiński „Bell 412 część II” – AERO-Technika Lotnicza 2/1992
7. Paweł Kłosiński „Bell 412 w Polsce” – Aeroplan 2/1999 (#17)
8. Miłosz Rusiecki „Jet Rangery w Polsce” – AERO-Technika Lotnicza 12/1991
9. Piotr Walus „Mi-8 z prostokątnymi oknami” – miniReplika #15
{mospagebreak title=Śmigłowce podstawowe}
Papieskie śmigłowce
Śmigłowce podstawowe
Mil Mi-8
Śmigłowce Mi-8 były podstawowym typem, jakim Jan Paweł II poruszał się po Polsce w czasie wszystkich swoich pielgrzymek do Polski za wyjątkiem IV Pielgrzymki w 1991 roku. Niestety, zorientowanie się, która maszyna była podstawową podczas kolejnych pielgrzymek, jest niezwykle skomplikowane ze względu na brak wiarygodnych opisów zdjęć zamieszczanych w ówczesnej prasie.
Wykończenie i wyposażenie kabiny pasażerskiej śmigłowca Mi-8 w wersji salonka z roku 1983 można próbować zidentyfikować na podstawie czarno-białych zdjęć z epoki.
- Ściany wyłożone drewnopodobną sklejką z wyraźnymi, kontrastowymi słojami, wykończoną na wysoki połysk.
- Podobnie wykończony jedyny stolik w kabinie, na którym stał jasny (biały? kremowy?) telefon z takim samym sznurem i ciemną tarczą (lub miejscem po tarczy).
- Nad stolikiem zawieszony był wiatraczek (możliwa była niewielka regulacja położenia w pionie), a nad nim duża lampa.
- Przy stoliku stały dwa wygodne fotele z podłokietnikami, najprawdopodobniej wykończone materiałem, ewentualnie skórą (fotel papieski) i materiałem. Obok jednego z foteli (z tyłu) stał mniejszy fotel, wykończony materiałem.
- Pod ścianą umieszczono rząd 5-6 foteli/kanap, podobnych do fotela stojącego obok fotela papieskiego.
- Okna zasłaniane były białymi firankami znajdującymi się po obu stronach każdego z okien.
- Podłoga wyłożona była ciemnobrązową wykładziną z wzorem w żółte, wyraźne kwiaty. Taka sama wykładzina była nałożona na schodki wejściowe do kabiny pasażerskiej. Warto zauważyć, że podczas I Pielgrzymki wykładzina była jednolita i miała kolor jasnobrązowy.
Mi-8S (n/s 10619, n/b 619)
Maszyna rezerwowa ("Nr 2") dla Mi-8S n/b 627 podczas operacji "Perła ’99" (VII Pielgrzymka). Uległ awarii 12 czerwca 1999 i został zastąpiony przez Mi-8S n/b 630.
Mi-8S (n/s 10620, n/b 620)
Jedna z 4 maszyn przemalowanych w maju 1979 roku w barwy PLL LOT. Najprawdopodobniej był to podstawowy śmigłowiec podczas I Pielgrzymki do kraju.
Mi-8S (n/s 10621, n/b 621)
Najprawdopodobniej jedna z 4 maszyn przemalowanych w maju 1979 roku w barwy PLL LOT. Podstawowy śmigłowiec podczas III Pielgrzymki do kraju.
Mi-8S (n/s 10627, n/b 627)
Podstawowa maszyna podczas VII Pielgrzymki do kraju – 36. SPLT.
Mi-8P (n/s 10628, n/b 628)
Jedna z maszyn eskadry papieskiej w czasie VII Pielgrzymki. Przysłany z 36. SPLT 12 czerwca 1999 po awarii Mi-8S n/b 619. Nie miał godła na osłonie lewego silnika.
Mi-8S (n/s 10629, n/b 629)
Jedna z 4 maszyn przemalowanych w maju 1979 roku w barwy PLL LOT. Najprawdopodobniej była to podstawowa maszyna podczas II Pielgrzymki do kraju, pomalowana w barwy zbliżone do barw PLL LOT.
Mi-8S (n/s 10630, n/b 630)
Jedna z maszyn eskadry papieskiej w czasie VII Pielgrzymki – 36. SPLT. Po awarii Mi-8S n/b 619 12 czerwca 1999 zastąpił go w roli maszyny rezerwowej ("Nr 2") dla Mi-8S n/b 627.
Mi-8S (n/s 10631, n/b 631)
Jedna z maszyn eskadry papieskiej w czasie VII Pielgrzymki do kraju – 36. SPLT.
Mi-8P (n/s 10632, n/b 632)
Jedna z maszyn eskadry papieskiej w czasie VII Pielgrzymki do kraju – 36. SPLT.
Mi-8P (n/s 10633, n/b 633)
Śmigłowiec łącznikowy podczas VII Pielgrzymki do kraju – 103. PL NJW MSWiA.
Mil Mi-17
Śmigłowce Mi-17 były maszynami przewożącymi ochronę, osoby towarzyszące i niezbędny sprzęt podczas pielgrzymek papieskich.
Mi-17 (n/s 106M06, n/b 606)
Jedna z maszyn eskadry papieskiej w czasie VII Pielgrzymki do kraju – 103. PL NJW MSWiA.
Mi-17 (n/s 106M07, n/b 607)
Jedna z maszyn eskadry papieskiej w czasie VII Pielgrzymki do kraju – 103. PL NJW MSWiA.
Bell 412
Dwa Belle 412 sprowadzono do Polski w 1991 roku dla 36. Specjalnego Pułku Transportowego, specjalnie do obsługi IV Pielgrzymki. Transakcja miała posmak skandalu, gdyż w ten sposób sugerowano, że śmigłowce polskiej produkcji nie są wystarczająco bezpieczne do przewożenia polskiego papieża. Z modelarskiego punktu widzenia to kolejny ciekawy temat i interesująca "zapchajpółka".
Bell 412SP (n/s 33179, n/b 01)
Wersja na podwoziu kołowym do przewozu VIP, z luksusowym wykończeniem (kanapa i fotele obite białą skórą, złocenia, drewno i tworzywo imitujące marmur) oraz wyposażeniem (urządzenia łączności, audio, barek, żaluzje w oknach) kabiny pasażerskiej. Dostęp do niej był możliwy tylko z prawej strony, po schodkach chowanych w drzwiach kabiny.
Ponieważ ten egzemplarz mógł przewozić tylko 5 pasażerów, okazał się niezbyt pasujący do polskich realiów. W czerwcu 1993 roku wymieniono go na Bella 412HP (n/b 02, n/s 36028), który ma skromniejszą awionikę, ale może przewozić 8 VIP-ów. Wystrój kabiny pasażerskiej jest podobny do poprzednika, ale w tym śmigłowcu można się do niej dostać z obu stron kadłuba.
Bell 412SP (n/s 33190, n/b 02, N3215U)
Egzemplarz z podwoziem płozowym wypożyczony na okres od maja do września 1991 roku. Był nieco gorzej wyposażony od n/b 01, a kabina pasażerska, choć o podwyższonym standardzie, była zbliżona do standardowej. Smigłowiec mógł zabrać 10 pasażerów.
Przez okres użytkowania w Polsce "02" nosił amerykańską rejestrację cywilną N3215U (zarejestrowany 25 lutego 1991) i polską szachownicę. We wrześniu 1991 został zwrócony firmie Bell Helicopter Textron, która 19 listopada 1991 sprzedała go do Słowenii. Tam otrzymał rejestrację cywilną SL-HAB, zmienioną następnie na S5-HAB. Obecnie nosi oznaczenie wojskowe H2-31.
PZL W-3 Sokół
Choć w 1991 roku nie zdecydowano się na przebudowanie żadnego PZL W-3 do standardu VIP, to jednak Sokoły zabezpieczały pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, a także były głównym środkiem transportu podczas pielgrzymki papieża na Litwę i Łotwę w 1993 roku.
W-3 (n/s 31.04.14, n/b 414)
Świeżo zakupiony przez MSW W-3 Sokół przebudowany na wersję salonka został dostarczony do 103. Pułku Lotniczego NJW MSW 18 sierpnia 1993 roku. Wyposażony został w GPS oraz dodatkowe środki łączności. Oprócz tego zainstalowano w nim stałą poręcz oraz trójstopniowe schody przy lewych drzwiach kabiny pasażerskiej. Był główną maszyną papieską podczas pielgrzymki na Litwie i Łotwie w dniach 22 sierpnia – 12 września 1993 roku. Po zakończeniu pielgrzymki został z powrotem przebudowany na wersję transportową.
W-3A (n/s 30.04.20, n/b 420)
PZL W-3A (SP-SSK) był maszyną wypożyczoną w sierpniu 1993 roku z PZL Świdnik do 103. Pułku, gdzie otrzymał numer burtowy 420. Został przebudowany i wyposażony podobnie, jak wcześniej opisany n/b 414. Był maszyną rezerwową podczas papieskiej pielgrzymki na Litwie i Łotwie.
{mospagebreak title=Śmigłowce wsparcia}
Papieskie śmigłowce
Śmigłowce wsparcia
Mówiąc o śmigłowcach związanych z zabezpieczaniem papieskich pielgrzymek w Polsce nie sposób nie wspomnieć o śmigłowcach wsparcia. Na zdjęciach pojawiają się jeszcze rzadziej, niż śmigłowce przewożące papieża, choć wykonywały szereg istotnych zadań.
Bell 206 JetRanger
Bell 206B3 JetRanger III (n/s , n/b oraz )
Dwie maszyny Bell 206B3 zostały sprowadzone do Polski 10 sierpnia 1991 dla potrzeb Policji. Już trzy dni później zapewniały wsparcie dla pielgrzymki do Częstochowy i Wadowic pomagając w kierowaniu ruchem pojazdów.
PZL W-3 Sokół
W-3T (R) (n/s 31.04.18, n/b 0418 oraz n/s 31.04.19, n/b 0419)
W 1995 roku dwa śmigłowce W-3T (n/b 0418 i 0419) Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej zostały przebudowane do wersji reanimacyjnej. Mogą przenosić specjalistyczną aparaturę reanimacyjną z Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej. Obie maszyny były częścią medycznego zabezpieczenia pielgrzymek papieskich, podczas których jeden przewoził aparaturę medyczną z WIML, a drugi był maszyną rezerwową.
W-3 (n/s 31.03.15, n/b 315)
Śmigłowiec W-3 Sokół został zakupiony dla MSWiA w 1990 roku z przeznaczeniem dla Straży Pożarnej, ale trafił do 103. PL NJW MSW. W 1994 roku został wyposażony w system obserwacyjny Irenco LEO 400. Na czas VII Pielgrzymki system obserwacyjny został zdemontowany (pozostała widoczna platforma oraz okablowanie) i pełnił funkcje łącznikowe.
W-3W (n/s 36.07.01, n/b 0701 oraz n/s 36.07.02, n/b 0702)
Dwa śmigłowce W-3W Sokół z 47. Szkolnego Pułku Smigłowców były wykorzystywane podczas operacji "Perła ’99" (VII Pielgrzymka) do zadań transportowych, m.in. do transportu specjalnych (większych, dłuższych i mniej stromych) schodków do Mi-8S. Podczas wykonywania tych zadań ze śmigłowców wymontowano działko GSz-23Ł.
